W przyszłym roku jednoosobowi przedsiębiorcy będą mieć w określonych sytuacjach uprawnienia konsumenckie. Wszystko za sprawą wchodzących w życie 1 czerwca 2020 roku zmian w kodeksie cywilnym wprowadzonych ustawą z dnia 31 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia obciążeń regulacyjnych. Ustawa w swoim założeniu miała na celu ograniczenie obciążeń regulacyjnych. Tymczasem wprowadzone zmiany przyniosą przedsiębiorcom raczej więcej obowiązków niż swobody.
Autorem wpisu jest Błażej Grochowski
Uchwalona ustawa to pakiet zmian w 69 ustawach, które – z założenia – mają zmniejszyć obciążenia biurokratyczne i uprościć przepisy. Założenie to nie idzie jednak w parze z dość kontrowersyjnymi zmianami przepisów kodeksu cywilnego i ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta. Nowe regulacje budzące najwięcej wątpliwości polegają na:
1) stosowaniu regulacji o zakazie klauzul abuzywnych również do umów zawieranych z osobami fizycznymi prowadzącymi działalność gospodarczą
2) przyznaniu osobom fizycznym prowadzącym działalność gospodarczą szczególnych uprawnień zarezerwowanych dotychczas dla konsumentów, a wynikających z rękojmi sprzedawcy za wady rzeczy sprzedanej (aczkolwiek strony umowy B2B będą nadal mogły ograniczyć, a nawet wyłączyć odpowiedzialność sprzedawcy na zasadzie rękojmi)
3) wyłączeniu obowiązku sprawdzenia przez osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą zbadania rzeczy i niezwłocznego zawiadomienia sprzedawcy o wadzie dla zachowania uprawnień z tytułu rękojmi
4) wyłączeniu uprawnienia kupującego będącego osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą do sprzedania wadliwej rzeczy, jeżeli istnieje niebezpieczeństwo jej pogorszenia lub odesłania rzeczy na koszt i ryzyko sprzedawcy (gdy kupujący pozostaje w zwłoce z odbiorem)
5) przyznaniu osobom fizycznym prowadzącym działalność gospodarczą ustawowego prawa odstąpienia od umowy zawartej na odległość albo poza lokalem przedsiębiorstwa sprzedawcy
Jednoosobowi przedsiębiorcy będą korzystać z uprawnień konsumenckich jedynie w zakresie wynikającym ze zmienionych przepisów. Co za tym idzie, nie będą objęci ochroną instytucjonalną Prezesa UOKiK (np. stosowanie klauzul abuzywnych w umowach zawieranych z jednoosobowym przedsiębiorcą nie będzie rodziło odpowiedzialności na gruncie ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów).
Skąd pomysł na takie zmiany?
Jak wynika z uzasadnienia do ustawy, zmiany mają na celu zniwelowanie dysproporcji w zakresie praw i obowiązków stron czynności prawnej. Również przedsiębiorcy mogą nie dysponować odpowiednią wiedzą i doświadczeniem koniecznym do oceny przedmiotu danej czynności zawieranej na potrzeby czy w ramach swojej działalności gospodarczej z innym przedsiębiorcą. Wskazuje się, że w takich wypadkach nie korzystają oni z ochrony przysługującej konsumentom, „mimo że znajdują się w tym zakresie w tej samej sytuacji, w jakiej znajduje się konsument”.
Ustawodawca odstąpił zatem od zasady bezwarunkowego „profesjonalizmu przedsiębiorcy” – samo zawieranie umowy w ramach prowadzonej działalności gospodarczej nie oznacza jeszcze, że przedsiębiorca występuje jako profesjonalny uczestnik obrotu gospodarczo-prawnego. Innymi słowy, zdaniem ustawodawcy dokonanie zakupu na potrzeby prowadzonej działalności nie jest równoznaczne z przyjęciem, że kupujący przedsiębiorca dysponuje prawami i obowiązkami co najmniej równymi profesjonalnemu sprzedawcy. Zmiany mają na celu wsparcie przedsiębiorców o słabszej pozycji.
Dysproporcji w prawach i obowiązkach dopatrzono się jedynie w przypadku, gdy kupującym jest osoba prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą. Przepisy odnoszą się bowiem wyłącznie do „osób fizycznych zawierających umowy bezpośrednio związane z ich działalnością gospodarczą”. Zatem z ochrony tej nie może skorzystać, np. spółka jawna lub spółka partnerska. Mimo że tworzą je i prowadzą osoby fizyczne, to spółki te występują jako samodzielne byty prawne, tj. odrębne od ich wspólników.
Ponadto wątpliwości może budzić również przyznanie takiej ochrony jednoosobowemu przedsiębiorcy w sytuacji, gdy zawiera on umowę z innym jednoosobowym przedsiębiorcą. Skoro, niejako z definicji, jednoosobowy przedsiębiorca jest „słabszą” stroną umowy, to ciężko przyjąć takie uzasadnienie w przypadku, gdy druga strona również jest jednoosobowym przedsiębiorcą.
Kiedy jednoosobowy przedsiębiorca chroniony jest jak konsument?
Ogólna zasada, powtarzana w każdej z 3 grup zmian wskazanych na początku niniejszego wpisu, stanowi, że jednoosobowy przedsiębiorca podlega ochronie konsumenckiej, o ile zawierana przez niego umowa „nie ma dla niego charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez niego działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej”. Zatem kryterium decydującym o przyznaniu przedsiębiorcy konsumenckich uprawnień będzie „zawodowy charakter”. Takie sformułowanie (wskazywane przez stronę rządową w toku konsultacji publicznych nad projektem ustawy jako obiektywny i weryfikowalny miernik) przynosi więcej wątpliwości niż odpowiedzi.
Na przykładzie umowy sprzedaży – sprzedawca powinien każdorazowo weryfikować, czy umowa sprzedaży może mieć charakter zawodowy dla przedsiębiorcy-kupca. O ile co do zasady Jan Kowalski prowadzący np. serwis motoryzacyjny nie będzie objęty ochroną konsumencką w przypadku zakupu „na firmę” specjalistycznego sprzętu wykorzystywanego przy naprawie pojazdów (aczkolwiek należy raz jeszcze podkreślić, że będzie to wymagało każdorazowo weryfikacji), o tyle istnieje wiele przypadków, gdy ustalenie statusu kupującego może być nadmiernie utrudnione. Jeżeli ów Jan Kowalski będzie nabywał od sprzedawcy elektroniki użytkowej smartfona „na firmę”, sprzedawca może mieć znaczne trudności w ustaleniu, czy umowa sprzedaży ma w danym przypadku „charakter zawodowy”.
W celu ustalenia statusu przedsiębiorcy na potrzeby danej umowy, ustawa odsyła do informacji zawartej w CEIDG. Biorąc pod uwagę, że zgodnie z art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej i Punkcie Informacji dla Przedsiębiorców, istnieje domniemanie prawdziwości wpisu do CEIDG, można byłoby postawić tezę, że wiążący dla sprzedawcy jest rodzaj działalności (przeważającej działalności) kupującego wskazany w CEIDG. Aczkolwiek sama ustawa nie wskazuje CEIDG jako jedynego źródła ustalenia zawodowego charakteru umowy – w przepisach występuje bowiem zwrot „w szczególności, przedmiotu wykonywanej działalności” wskazanej w CEIDG. W praktyce zatem to na sprzedawcy/usługodawcy będzie ciążył obowiązek i ryzyko ustalenia, jak należy traktować drugą stronę umowy.
Jak przygotować się na zmiany?
Nowe przepisy będą obowiązywać od dnia 1 czerwca 2020 r. i będą stosowane do umów zawieranych od tego dnia. Zmiany będą kluczowe przede wszystkim dla sprzedawców detalicznych i usługodawców, oferujących swoje towary i usługi zarówno konsumentom, jak i przedsiębiorcom. Przed wejściem w życie nowych przepisów należy zweryfikować posiadane wzorce umowne pod kątem istnienia klauzul abuzywnych (niedozwolone postanowienia nie wiążą drugiej strony), a także polityki i wewnętrzne zasady związane z realizacją uprawnień rękojmianych. Przeglądowi należy również poddać regulaminy sprzedaży w sklepach internetowych w zakresie realizacji przez kupujących uprawnienia do odstąpienia od umowy sprzedaży w terminie 14 dni od dnia dostarczenia im produktu.
Blog kancelarii Eversheds Sutherland, na którym piszemy o otoczeniu prawnym wytwarzania, sprzedaży, promocji i utylizacji produktów konsumenckich. Omawiamy kierunki zmian w prawie konsumenckim i ich wpływ na biznes m.in. w kontekście "Nowego ładu dla konsumentów" KE. Poruszamy kwestie regulacyjne związane z pełnym cyklem życia produktu - od pomysłu przez wprowadzenie do obrotu, działania promocyjne, dystrybucję, handel międzynarodowy, relacje z konsumentami, w tym sprawy związane z rękojmią, gwarancją i odpowiedzialnością za produkt przez prawo konkurencji, utylizację i recykling produktów oraz zgodność działalności biznesowej z regulacjami i najlepszymi praktykami dotyczącymi ochrony środowiska. Odnosimy się również do zagadnień związanych z prawnymi aspektami doboru marki produktu oraz egzekwowaniem jej skutecznej ochrony. Serwis tworzą prawnicy zespołu Commercial oraz zaproszeni goście.
Zapisz się na newsletter. Zostaw nam adres e-mail, a powiadomienie o nowym wpisie dostaniesz na swoją skrzynkę. Do subskrybentów bloga w pierwszej kolejności trafiać będą również przygotowywane przez nas materiały specjalne.
