PKE implementuje do polskiego prawa EKŁE, czyli dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2018/1972 z 11 grudnia 2011 r. ustanawiającą Europejski Kodeks Łączności Elektronicznej (ang. European Electronic Communications Code). Jak wyjaśnia Komisja Europejska dyrektywa EKŁE dostosowuje ramy regulacyjne europejskiego sektora telekomunikacyjnego do nowych wyzwań.

Dyrektywa EKŁE weszła w życie w grudniu 2018 r., państwa członkowskie UE miały dwa lata na przyjęcie nowych przepisów. Termin transpozycji dyrektywy do polskich przepisów upłynął 21 grudnia 2021 r. Dotychczas regulacje unijne, jedynie w niewielkim zakresie, zostały implementowane do Prawa telekomunikacyjnego. Na początku marca 2023 r. w Sejmie, na posiedzeniu Komisji Cyfryzacji, Innowacyjności i Nowoczesnych Technologii, odbyło się wysłuchanie publiczne w sprawie kontrowersji w ogół projektu PKE. Największe emocje wzbudziły oczywiście kwestie związane z kolejnością programów telewizyjnych w elektronicznych przewodnikach po programach czy rozszerzeniem listy programów objętych mechanizmem must carry, must offer. Nie mniejszą dyskusję wywołał pomysł wzmocnienia uprawnień instytucji państwowych do pozyskiwania od operatorów danych abonentów, w tym treści ich rozmów za pośrednictwem komunikatorów internetowych i obowiązku ich retencji na terytorium Polski.

PKE w sposób uzasadniony wzbudza zainteresowanie nie tylko dostawców usług, lecz także zwykłych abonentów. Ustawa ta zmieni sposób myślenia o telekomunikacji, ponieważ obejmie swoim zakresem także podmioty świadczące usługi komunikacji interpersonalnej niewykorzystującej numerów (połączenia za pośrednictwem komunikatorów internetowych lub poczty elektronicznej). Uchwaleniu PKE towarzyszą pracę nad Przepisami wprowadzającymi ustawę Prawo Komunikacji Elektronicznej. Nowe przepisy, z pewnymi wyjątkami, mają wejść w życie po 6 miesiącach od ich ogłoszenia.

Nowa struktura umowy

PKE spowoduje, że zmieni się struktura samej umowy, która nazywana będzie umową o świadczenie usług komunikacji elektronicznej. Nowe obowiązki informacyjne względem konsumentów (i niektórych abonentów o statusie przedsiębiorców, tj. mikroprzedsiębiorców, małych przedsiębiorców lub organizacji non-profit) spowodują, że na całokształt umowy składać się będą – poza samą umową – dwa nowe dokumenty. Po wejściu w życie nowych przepisów dostawcy usług komunikacji elektronicznej będą mieli obowiązek:

• przekazania przed zawarciem umowy o świadczenie usług komunikacji elektronicznej z konsumentem, na trwałym nośniku, w jasny i zrozumiały sposób, informacji przedumownych;

• oraz bezpłatnego doręczenia konsumentowi, również na trwałym nośniku, podsumowania głównych elementów informacji przedumownych, zgodnie ze wzorem określonym w akcie wykonawczym do dyrektywy EKŁE wydanym przez Komisję Europejską.

W uzasadnieniu do projektu ustawy wyjaśniono, że celem udzielania informacji przedumownych jest umożliwienie konsumentowi podjęcia świadomej decyzji co do związania się umową, a tym samym dokonania wyboru najkorzystniejszej dla siebie oferty. Informacje przedumowne będą przekazywane konsumentowi przed zawarciem umowy, co do zasady, na trwałym nośniku. Powołanie się na brak możliwości doręczenia informacji przedumownych na trwałym nośniku dotyczyć może wyłącznie przejściowych trudności jakie zaistniały po stronie dostawcy usług, mających charakter obiektywny i niezależny od tego dostawcy. W takim wypadku dostawca usług udostępni te informacje w postaci łatwych do pobrania dokumentów, ze wskazaniem ich źródła kierującego bezpośrednio do tych dokumentów oraz pouczeniem o konieczności ich pobrania, utrwalenia i późniejszego odtworzenia w niezmienionej postaci dla celów dowodowych.

Wyłączenie dotyczy również zawierania umowy o świadczenie usług przedpłaconych (tzw. prepaid). W przypadku usług przedpłaconych konsument powinien zostać poinformowany o tym, gdzie może zapoznać się z informacjami przedumownymi.

Co powinno się znaleźć w informacjach przedumownych?

Wedle projektu PKE dostawca usług przedstawia informacje przedumowne w jasny i zrozumiały sposób w jednym albo w dwóch wzorcach umownych (regulamin świadczenia usług komunikacji elektronicznej i cennik). Informacje przedumowne nie powinny być przenoszone do innych, niż w/w regulamin i cennik, wzorców umownych. Regulamin świadczenia usług komunikacji elektronicznej może zawierać te elementy informacji przeudmownych, które odnoszą się do zakresu i warunków świadczenia usługi komunikacji elektronicznej, natomiast cennik może zawierać elementy informacji przedumownych odnoszące się do wszelkich cen i opłat za usługę komunikacji elektronicznej. W związku z powyższym informacje przedumowne, stanowiące zamknięty katalog informacji mogą być przedstawione w maksymalnie dwóch dokumentach, zgodnie z ww. podziałem.

Wedle uzasadnienia do projektu ustawy, konsument w ramach informacji przedumownych powinien uzyskać informacje o zasadach świadczenia usługi oraz cenach i wszelkich opłatach, które może ponieść w związku z korzystaniem z usługi. Dzięki uzyskaniu pełnej informacji na temat korzystania z usługi konsument nie będzie zaskakiwany dodatkowymi warunkami czy opłatami, które mogłyby zostać na niego nałożone w trakcie trwania umowy. Jednocześnie informacje, które konsument otrzyma, jako stające się integralną częścią umowy, powinny dotyczyć konkretnie wybranej przez niego usługi, nie zaś stanowić przedstawienie informacji o wszelkich dostępnych usługach i ofertach. Informacje przedumowne powinny więc wskazywać najważniejsze cechy konkretnej, nabywanej usługi w taki sposób, aby konsument nie miał wątpliwości jaki jest zakres zobowiązań i uprawnień każdej ze stron umowy.

Co więcej, wedle projektu ustawy, na każde żądanie konsumenta wyrażone w trakcie obowiązywania umowy o świadczenie usług komunikacji elektronicznej, dostawca usług będzie miał obowiązek nieodpłatnie doręczyć konsumentowi informacje przedumowne na papierze lub innym trwałym nośniku wybranym przez konsumenta.

Informacje przedumowne określać będą:

1)    główne cechy każdej usługi, w tym wszelkie minimalne poziomy jakości usług, a w przypadku usług innych niż usługi dostępu do internetu, konkretne gwarantowane parametry jakości, albo oświadczenie o braku minimalnych poziomów jakości usług;

2)     cenę usługi, w tym cenę za jej aktywację, opłatę abonamentową i cenę za jednostkę rozliczeniową usługi;

3)     okres obowiązywania umowy oraz warunki przedłużenia i wypowiedzenia umowy, w tym:

a)    minimalne wykorzystanie usługi lub okres obowiązywania umowy, wymagany do skorzystania z warunków promocyjnych,

b)    opłaty związane ze zmianą dostawcy usług komunikacji elektronicznej oraz wysokość i zasady wypłaty odszkodowania za opóźnienia lub nadużycia związane ze zmianą dostawcy usług komunikacji elektronicznej, a także procedury stosowane w tym zakresie,

c)    zasady zwrotu pozostałych na koncie środków z doładowań – w przypadku usług przedpłaconych (tzw. prepaid),

d)    opłaty należne w momencie wypowiedzenia umowy, w tym informacje na temat odblokowania telekomunikacyjnych urządzeń końcowych albo warunki ich zwrotu ze wskazaniem, na czyj koszt zwrot ma nastąpić.

4)     wysokość odszkodowania oraz zasady i termin jego wypłaty, w szczególności w przypadku gdy nie został osiągnięty określony w umowie poziom jakości świadczonej usługi lub jeżeli dostawca usług komunikacji elektronicznej nie zareaguje odpowiednio na naruszenie bezpieczeństwa, zagrożenie lub lukę w systemie bezpieczeństwa;

5)     zakres działań podejmowanych przez dostawcę usług komunikacji elektronicznej w związku z przypadkami naruszenia bezpieczeństwa sieci lub usług, zagrożeniami takiego naruszenia lub podatnością na wystąpienie naruszenia, które mogą mieć wpływ na usługi świadczone konsumentowi.

Informacje przedumowne, które przekonały abonenta do zawarcia umowy o świadczenie usług komunikacji elektronicznej i zostały przez niego zaakceptowane po podpisaniu umowy, stają się jej integralną częścią i nie podlegają zmianie. Zmiana dopuszczalna jest za wyraźnym porozumieniem stron. Projekt PKE, wzorem art. 102 ust 4 EKŁE, reguluje w sposób szczególny kwestię zmiany treści informacji przedumownych. Zmiana ta może nastąpić przed zawarciem umowy co skutkuje tym, że to zmienione informacje staną się elementem treści umowy. Natomiast w przypadku zmiany elementów, których dotyczyły informacje przedumowne, już po zawarciu umowy dochodzi do zmiany treści zobowiązania umownego.

Warto także pamiętać, że obowiązek przekazywania informacji przedumownych nie wyłącza ani nie ogranicza obowiązków informacyjnych wobec abonentów wynikających z innych aktów, tj. z art. 8 lub 12 ustawy o prawach konsumenta bądź Rozporządzenia Ogólnego o Ochronie Danych Osobowych (RODO). Przepisy te należy stosować niezależnie od PKE.

Zwięzłe podsumowanie warunków umowy

Przepis art. 281 PKE stanowi implementację art. 102 ust. 3 dyrektywy EKŁE i przewiduje nowy obowiązek niewynikający z dotychczasowych przepisów Prawa telekomunikacyjnego. W celu umożliwienia konsumentom łatwego zapoznania się z najważniejszymi warunkami umowy oraz porównywania różnych ofert dostawca usług komunikacji elektronicznej obowiązany będzie doręczać im bezpłatnie na trwałym nośniku zwięzłe podsumowanie warunków umowy.

Podsumowanie warunków umowy powinno być doręczone przed jej zawarciem . Jedynie w przypadku, gdy z uwagi na obiektywne przeszkody techniczne (np. problem z wydrukowaniem dokumentu w salonie, problem z serwerem przy wysyłaniu maila) nie będzie możliwe przedstawienie podsumowania warunków umowy przed jej zawarciem, dostawca usług przedstawi je niezwłocznie, gdy tylko stanie się to możliwe.

Oświadczenie konsumenta o zawarciu umowy będzie skuteczne, jeżeli zostało potwierdzone po otrzymaniu podsumowania warunków umowy. W rezultacie umowa stanie się skuteczna po otrzymaniu przez dostawcę usług od konsumenta, oświadczenia o chęci skorzystania z przedstawionych mu uprzednio warunków. Zastrzeżenie to ma uchronić konsumentów przed związaniem się warunkami umowy innymi niż zostały im przedstawione przed zawarciem umowy.

Zwięzłe podsumowanie umowy, po jej podpisaniu, również stanie się jej integralną częścią i nie będzie podlegać zmianie (chyba, że umawiające się strony wyraźnie postanowią inaczej). Dla ułatwienia zadania dostawcom usług komunikacji elektronicznej, prawodawca unijny przygotował wzór podsumowania warunków umowy. Dokument ten odnajdziemy w Rozporządzeniu Wykonawczym Komisji Europejskiej (UE) 2019/2243 z dnia 17 grudnia 2019 r. ustanawiającym formularz zawierający podsumowanie warunków umowy. Rozporządzenie zawiera także instrukcję wypełnienia formularza podsumowania warunków umowy.

Konstrukcja umowy

W art. 282 ust. 1 PKE ustawodawca zawarł katalog obligatoryjnych elementów umowy o świadczenie usług komunikacji elektronicznej zawieranej z konsumentem w formie pisemnej, elektronicznej lub dokumentowej. Zdaniem projektodawcy są to informacje niezbędne z punktu widzenia abonenta, ponieważ są dla niego istotne i uwzględniają polskie warunki świadczenia usług telekomunikacyjnych. Zasadniczo treść samej umowy o świadczenie usług komunikacji elektronicznej pokrywać się będzie z wymogami Prawa telekomunikacyjnego. Jednak nowością jest wymóg zawarcia wszystkich informacji, o których mowa w art. 282 ust. 1 PKE, w jednym dokumencie oraz zakaz przenoszenia tych informacji do innych wzorców umownych.

Zastrzeżenie takie jest korzystne z punktu widzenia konsumenta, który wszystkie najważniejsze informacje dotyczące usługi powinien mieć dostępne w jednym dokumencie, bez konieczności sięgania do innych rozbudowanych regulaminów czy cenników. Ponadto, informacje składające się na umowę powinny być przekazane w jasny i zrozumiały sposób.